بررسی تمایز ژنتیک بین زیر گونه های. Centaurea aucheri (DC.) Wagenitz

از تیره کاسنیان بر اساس نشانگر های مولکولی و ریزساختاری

مرتضی حسینی توسلی

جنس  Centaurea L. یکی از بزرگترین جنس های تیره Asteraceae در جهان است. این جنس دارای مشکلات تاگزونومی  بسیاری است و بر اساس طبقه بندی های مورد قبول حدود 400 تا 700 گونه دارد. در فلور ایرانیکا این جنس دارای 28 بخش و 89 گونه می باشد که فقط 74 گونه از آن در ایران رویش دارد. در سالهای اخیر تعدادی گونه جدید نیز معرفی شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی  صفات ریخت شناسی در بین 16 گونه Centaurea  و تنوع ژنتیک درون گونه ای در بین زیر گونه های مورد مطالعه در این پژوهش شامل Centaurea aucheri subsp aucheri  ،  Centaurea aucheri subsp elburzensis ، Centaurea aucheri subsp szowitsii، Centaurea aucheri subsp farsistanica و Centaurea aucheri subsp indistincta است. نتایج مطالعات مولکولی نشان داد که توالی یابی ناحیه ITS شباهت و تفاوت گونه ها را بهتر از matK توجیه می کند. در این مطالعه 47 صفت مورد بررسی قرار گرفت که شامل 29 صفت ریخت شناسی و 18 صفت ریز ریختشناسی است. از بین صفات 14 صفت کمی و 33 صفت کیفی است.  نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل چند متغیره نشان دهنده آن است که در بین کل صفات اندازه گیری شده، صفات کرک ناف (ACH)،  طول گریبان (INL)،  نظم مژه ها (CIO)،  عرض گریبان (WOI) و طول خار انتهایی براکته (LSB) در بعد اول و در بعد دوم صفات تراکم واکس پشت برگ (WDL)،  تعداد تارهای فرعی جقه (NFP)، عرض روزنه پشت برگ (WLS)، بافت اپیدرم پشت برگ (ETL) و طول ساقه اصلی (LMS)  بیشترین تاثیر را در تفکیک گونه های مطالعاتی نشان می دهند. در گراف نهایی تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی (PCA) گونه های این جنس به خوبی از یکدیگر تفکیک و در گروههای متجانس تقسیم بندی شده اند. خوشه بندی بر اساس 11 صفت اپیدرم پشت برگ انجام شد. بر اساس نتایج بدست آمده، صفات ریز ریخت شناسی اپیدرم پشت برگ از قبیل کرک اپیدرم پشت برگ، تراکم کرک اپیدرم پشت برگ، طول وعرض روزنه، بافت اپیدرم پشت برگ، شکل و تراکم واکس پشت برگ، شکل، تراکم و قطر غده پوششی پشت برگ، تعداد روزنه در واحد سطح ثابت، توانسته گونه های بخش Cynaroides و Cyanus را تا حدود زیادی تفکیک کند اما گونه های بخش   Phaeopappus را نتوانسته تفکیک کند و در دو کلاس طبقه بندی نموده است. بررسی همبستگی بین صفات و سه بخش مطالعاتی نشان داد که 13 صفت دارای همبستگی معنی دار با بخش های مختلف است و می تواند بعنوان شاخصی برای شناسایی و تفکیک گونه های بخش های مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

​​​​​​​